Có thể thấy rằng công nghệ đang ngay một thâm nhập sâu hơn vào đời sống của con người, nó không chỉ là một khung chat và mọi người chỉ việc chat vào điều họ muốn hỏi, mong muốn được trao đổi kỹ hơn.
Thế nhưng điều đó không phải lúc nào cũng tốt, công cụ thì để phục vụ cho đời sống con người đẩy nhanh tốc độ và cải thiện hiệu suất công việc. Nhưng việc sử dụng nó sao cho hiệu quả và chống phụ thuộc vào nó là một điều bạn cần lưu ý khi sử dụng bất kỳ công nghệ nào.
Từ kinh nghiệm của bản thân với quá trình sử dụng AI cho nhiều mục đích công việc chủ yếu là để tìm kiếm thông tin và từ đó tổng hợp phân tích, định hướng và làm trợ lý cho nhiều công việc khác nhau thì bản thân cần lưu ý chặc chẽ đến việc chống lại phụ thuộc quá mức để không biến bản thân thành một thứ gì đó “na na tri thức”.
“Na ná tri thức” là một khái niệm mà bản thân tự định nghĩa có nghĩa là bạn nghĩ bạn hiểu được điều đó nhưng chẳng thể hiểu được gì vì kiến thức của bản chỉ là đơn giản đang đi tổng hợp từ nhiều nguồn có sẵn và trực tiếp ở đây là AI thay vì tự bạn suy nghẫm và nghiền ngẫm ra điều đó.
Bạn có thể cho đó là “ngụy tri thức” nhưng theo mình nó không khớp hoàn toàn với tri thức của bản thân mình.
Công nghệ đang thay đổi cách chúng ta làm việc
Bạn nhận thấy rằng từ thời điểm mà chatGPT được công bố, công cụ này đã thay đổi hoàn toàn cách chúng ta làm việc. Điều đó đã diễn ra nhiều lần trong dòng lịch sử của con người, chứ điều đó không có gì thực sự mới lạ cả. Hãy xem máy tính điện tử, công nghệ bán dẫn, internet và sau là các công cụ tìm kiếm cũng như các công nghệ 4G và 5G đã thay đổi cách chúng ta nhìn nhận, trao đổi về mọi thứ.
Điều này là tính chất tất yếu của sự tiến bộ của khả năng truyền dẫn dữ liệu thông tin. Vì thông tin hiện đã quá nhiều và khả năng truyền dẫn thông tin đã nhanh chóng hơn bao giờ hết. Hãy nhớ về thời đại mà việc truyền dẫn thông tin một cách chậm chạp qua con đường thư tín, sau đó nhanh hơn là qua đường dây.
Khi chúng ta có nhiều thông tin hơn thì điều đó đồng nghĩa với việc chúng ta phải xử lý nhiều thứ hơn. Trong khi đó trực giác của chúng ta là hữu hạn theo dữ liệu cá nhân chúng ta có. Theo sự đòi hỏi của phát triển xã hội, kinh tế chúng ta bị buộc phải đưa ra các quyết định lý tính trong một thời gian ngắn thì điều đó có nghĩa là chúng ta cần nhiều thông tin hơn.
Từ những điều mình kể đến bạn có thể hiểu là công nghệ đã thay đổi cách chúng ta làm việc và điều đó là xu hướng phải hướng đến.
Bạn cần xác định “vùng trống” của quá trình làm việc
Làm việc là quá trình liên tục và không ngừng, hay nói cách khác quá trình này là một vòng lặp dừng như vô tận. Sự vô tận nay sẽ làm chúng ta cảm thấy thực sự nhàm chán. Nó như kiểu đôi khi bạn cảm giác rằng bạn làm việc gì đó mà nó cứ lặp đi lặp lại mãi rồi sẽ không còn thú vị nào nữa. Khi đó bạn sẽ nghỉ việc hay dừng công việc hiện tại. Nhưng liệu sẽ ngồi vào đó để thay bạn. Dĩ nhiên, người sử dụng lao động hay nhà quản lý sẽ tìm kiếm một ai đó thay bạn vào vị trí đó khi bạn từ đó vị trí đó và đi chỗ khác.
Nhưng rồi tiếp theo chuyện gì diễn ra, với tỷ lệ sinh đang ngày một giảm, con người không sinh ra đủ để giải quyết cái nhu cầu này. Trong khi đó đòi hỏi của xã hội, thị trường và người tiêu dùng ngày một gia tăng. Đây là một cuộc đua mà chắc chắn là chúng ta có sẵn kết quả là phần thua. Với sự phát triển của công nghệ trí tuệ nhân tạo cuộc đua này dường như đã có sự thay đổi, và phần thắng đang dẫn về phía người sử dụng lao động.
Do đó, nhiệm vụ của chúng ta là cần cải thiện năng lực của bản thân mình trở nên thành thạo với công việc đang có, nhận ra các vùng trống mà công việc này có thể được thay thế bằng các công cụ trí tuệ nhân tạo. Chia nhỏ nó ra thành các công việc và xem thử AI có thể giải quyết phần nào đó. Phần còn lại chưa thể giải quyết hoặc chưa hoàn toàn giải quyết được thì đó là “vùng trống” mà bạn cần tập chung vào.
Thời gian còn lại chính là của bạn để tạo ra và sinh ra các ý tưởng kinh doanh mới để tiếp tục gia tăng giá trị và thu nhập của bản thân bạn.
Hãy quản trị chứ đừng phụ thuộc
Mình sẽ kể bạn câu chuyện thế này:
Anh bạn mình vốn là quản lý một quán cà phê. Quán cà phê có nhân viên phục vụ, có pha chế, có lao công để quét dọn và có kế toán – thu ngân. Bạn có thể thấy ở bốn nhóm nhân viên này thì bạn có thể thay thế được với ai? Dĩ nhiên với khả năng không cần đào tạo và vào việc luôn thì bạn có phục vụ và lao công, thế nhưng kế toán – thu nhân và đặc biệt là pha chế thì điều đó không hề dễ. Bạn không thể tay ngang mà vào vị trí pha chế vì nó sẽ làm xáo trộn mọi thứ và điều đó còn ảnh hưởng nặng nề đến doanh thu, khả năng cung ứng của nhà cung cấp và hao phí đến toàn bộ quán. Điều đó làm anh ấy cảm thấy việc học một khóa về pha chế là cần thiết, âm thầm theo dõi các công thức mà cậu bạn kia đang thực hiện. Để đến một ngày nếu cậu pha chế đó “dở chứng” thì bản thân có thể vào luôn thay thế luôn ngay vào vị trí đó.
Bạn học gì từ câu chuyện này, sử dụng nhưng đừng phụ thuộc. Thị trường các công cụ có sử dụng trí tuệ nhân tạo đang phát triển quá nóng, quá nhiều công cụ đang được tạo ra. Bạn càng sử dụng bạn càng phụ thuộc vào nó. Thì sẽ thế nào nếu những công cụ đó biến mất, khi mà các công ty nhỏ thâu tóm bởi các ông lớn. Giá thành cho các công cụ này trở nên quá cao và bạn không còn khả năng chi trả cho các công cụ này.
Hãy nghĩ đến điều gì khi mà khả năng quản lý các tập đoàn này không còn ở tay nhà nước và việc chạy theo lợi nhuận là thời điểm mà chẳng có gì là rẻ cả. Bạn sẽ giật mình vì bản thân đang chi quá nhiều cho chúng.
Bạn cần một thái độ quản trị tốt các công việc này và đó xuất phát từ việc hiểu rõ các công việc và tiến trình công việc của bản thân mình. Chia chúng ra AI sẽ đứng đâu và làm gì trong chuỗi làm việc đó. Nếu như AI thay thế thì AI nào thay thế, nếu có bất thường gì thì ai sẽ làm việc đó. Quản trị rủi ro xuất phát từ việc hoạch định rõ kế hoạch công việc.
Có thể AI thay thế nhưng ngôn từ vẫn là chính mình
Lịch sử nhân loại phát triển mấy ngàn năm quá phần nào dựa vào ngôn ngữ, cách mà chúng ta ghi chú lại suy nghĩ, cảm xúc và tâm trạng của bản thân mình. Sự phát triển của nền văn minh, bảo tồn các hệ thống giá trị tư tưởng văn hóa và truyền bá tôn giáo đều dựa trực tiếp vào ngôn ngữ, chữ viết.
Cách chúng ta truyền đạt, lan tỏa những điều đó đều dựa vào các công cụ này. Ngôn ngữ, chữ viết có cảm xúc và nó dựa vào người viết ra nó. Vấn đề hiện nay là khi chúng ta không thể nào diễn đạt được các ngôn ngữ của mình, không sử dụng từ gì, câu văn gì để biểu đạt ý nghĩ và cảm xúc của bản thân. Khi đó bạn sẽ bị “câm” trước mọi người, cảm thấy cô đơn hơn cả. Nó là điều mà bạn dễ dàng cảm nhận khi mà nhận thấy rằng “tôi không thể nói để mọi người hiểu tôi”.
Văn chương, thơ ca có lý do để bạn học chính là bởi vậy. Chúng hướng dẫn cho bạn cách mà bạn có thể biểu đạt những điều đó theo cách mà cách mọi người có thể hiểu được. Nó giúp chúng ta hiểu được điều đó vì nó đã được sự công nhận vì nếu không nó chẳng thể nào tồn tại đến hiện nay.
Vấn đề này không mới, nhưng nó mới bởi chúng chỉ tập trung vào việc giao tiếp với AI và khi đó chúng ta cứ mãi câu lệnh “Bạn hãy biểu đạt ý … của tôi thành ….”. Dĩ nhiên bản thân việc trao đổi điều đó cũng giúp chúng ta tăng khả năng biểu đạt đó là khi bạn chủ động học cách biểu đạt đó để cải thiện khả năng của chính mình. Nhưng nếu làm điều đó quá nhiều ta dễ dẫn đến một vấn đề là bạn sẽ không thể nào phiên địch được chính ý nghĩ của mình nếu không có “phiên dịch viên”.
Bạn đang phải trả tiền cho chính những điều tưởng chừng như là miễn phí “Khả năng phiên dịch chính ý nghĩ của bản thân mình”.
Hãy luôn giữ cho mình dấu ấn riêng
Tất cả những điều, ý nghĩ mà mình chia sẻ ở bên không nhằm mục đích là đề tạo sự e sợ hay lo ngại với AI. Mình chỉ mong bạn và qua đó khuyên bản thân mình hãy luôn tỉnh táo trong việc sử dụng AI. Phân định rạch ròi khi nào dùng và khi nào không.
Hãy có một dấu ấn riêng cho ngôn từ, và những gì do trí tuệ, khả năng tưởng tượng của bạn tạo ra. Trong kỷ nguyên AI, mọi thứ đều nhanh thì cái gì đó mang màu sắc cá biệt là chính là bạn.
Đó là lý do mình viết hoàn toàn bài viết này với những gì thuộc về cá nhân mình từ ngôn từ cho đến cách hành văn. Bài viết có thể lủng củng, không hoàn hảo, mình chấp nhận điều đó và vì nó là của mình. Thói quen này sẽ giúp mình luôn có sự tỉnh táo và bình lặng trước mọi thứ, dành được thời gian cho sự chiêm nghiệm của bản thân, từ đó thúc đẩy được tư duy và khả năng thấu cảm của bản thân.